Q. 1. ඇසෙහි ස්පර්ශය ගැන කියැවෙන "ඇස රූපය චක්ඛු විඤ්ඤාණය" යන්නෙහි "රූපය" යනු කුමක් ද?
2. මේ "රූපය" යන්න බඹයක් පමණ ශරීරය තුළ දෙයක් ද?

A / R. 1. "රූපය යනු නිල්-කහ-රතු-සුදු යන ආදි වර්ණයෝ ය. රූපස්කන්ධ යනාදි තැන්වල රූප යනුවෙන් අදහස් කරන්නේ ඒ විසිඅට ම ය. මෙතැන්හි රූප යනුවෙන් අදහස් කරන්නේ ඒ විසි අටක් වූ රූපයන් අතුරෙන් වර්ණය (පැහැය) නමැති එක රූපයකි. රූප විසි අට අතුරෙන් ඇසට පෙනෙන්නේ වර්ණය වූ එක ම රූපය පමණෙකි. ඉතිරි සත් විස්සක් රූපයෝ ඇසට නො පෙනෙති."

A. 2. ඔව්, ඒ “රූපය (=රූප සංඥාව)” බඹයක් පමණ ශරීරය තුළ ඉපදුණ එකක් තමා; එත් ඒ එහෙම කියන්නෙ, ඇස කියන ආධ්‍යාත්මික ආයතනයයි, රූපය කියන බාහිර ආයතනයයි එක්වෙලා, (ඇසේ) විඤ්ඤාණය මූලික වෙලා නිසයි. (http://pitaka.lk/18118/204/cs,aps)

[ආධ්‍යාත්මික ආයතන - (ක්‍රියාකාරී) ඇස, කන, නාසය, දිව, ශරීරය, මනස යන ආයතන වේ.
බාහිර ආයතන - රූප, ශබ්ධ, ගන්ධ, රස, ස්පර්ශ, ධම්ම යන ආයතන වේ.]

රුපායතනය යනු වර්ණ රූපයයි, ඇසට (ඇසේ ඔපයට/ප්‍රසාදයට) රූපයේ වර්ණය වැටෙනවා මිස රූපය හඳුනාගැනීම කල නොහැක; හඳුනාගැනීම කරනුයේ “සංඥාව” නම් චෛතසිකය මඟිනි. එබැවින් ඉහත මුලින්ම, “රූපය (=රූප සංඥාව)” ලෙස යොදා ඇත.

විඤ්ඤාණය ම මූලික වුනු නිසා, මෙම ක්‍රියාවලිය දෙස විඤ්ඤාණය කර්තෘ භාවයෙන් තබා බලන්නත් පුළුවන්. (http://pitaka.lk/211070/cs,aps)

(http://pitaka.lk/541025/cs,aps?
http://pitaka.lk/541026/cs,aps?)