Q. ප්‍රපංචය පැහැදිලි කර දෙන්න.

A. ප්‍රපංචය = තණ්හා-මාන-දිට්ඨි අනුව බැඳී පවතින/පවත්වන නොහොත් තණ්හා-මාන-දිට්ඨි කෙලෙස් නිසාවෙන් සත්ත්වයා (සත්ත්වයාගේ සිත) (සංසාරයෙන් මිඳීමට නොදී) දිගින් දිගටම සංසාරයේ ගමන් කරවන, කල් ගත කරවන, ප්‍රමාද කරවන, මත් කරවන (පාපී) අර්ථයෙනි; නොඑසේනම්, තණ්හා / මාන / දිට්ඨි යන කෙලෙස් තුන (හෝ ඉන් එකක්) හැඳින්වීම ය.

["කෙනට්ඨෙන පපඤ්චො? මත්තපමත්තාකාරපාපනට්ඨෙන පපඤ්චො."
"පපඤ්චෙන්ති සත්තසන්තානං සංසාරෙ විත්ථාරෙන්තීති පපඤ්චං."
"පපඤ්චයන්තාති සංසාරෙ පපඤ්චං චිරායනං කරොන්තා."

"පපඤ්චො නාම වුච්චති අනුබන්ධො."
"BU පපඤ්ච = (m.) an obstacle; impediment; delay; illusion; hindrance to spiritual progress."
"පපඤ්ච (පු.) = කල් ගත කිරීම; ප්‍රමාදය; ප්‍රමාදයට හේතු වූ ක්ලේශය."]
("තිවිධ පපඤ්ච (පු.) ත්‍රිවිධ ප්‍රපඤ්චය, තණ්හා මාන දිට්ඨි යන තුණ.")

මාගේ = තණ්හා ප්‍රපංචය යි.

මම = මාන ප්‍රපංචය යි.

මාගේ ආත්මය (මම / සත්ත්වයෙක් / පුද්ගලයෙක් / ...) = දිට්ඨි ප්‍රපංචය යි.

"තං නෙතං මමාතිආදීසු තං පඤ්චක්ඛන්ධප්පභෙදං ආරම්මණමෙතං මය්හං න හොති, අහම්පි එසො න ¶ අස්මි, එසො මෙ අත්තාපි න හොතීති එවමෙතං යථාභූතං සම්මප්පඤ්ඤාය පස්සතොති එවං තාව පදත්ථො වෙදිතබ්බො.

යස්මා පන එත්ථ එතං මමාති තණ්හාගාහො, තඤ්ච ගණ්හන්තො අට්ඨසතතණ්හාවිචරිතප්පභෙදං තණ්හාපපඤ්චං ගණ්හාති. එසොහමස්මීති මානගාහො, තඤ්ච ගණ්හන්තො නවප්පභෙදං මානපපඤ්චං ගණ්හාති. එසො මෙ අත්තාති දිට්ඨිගාහො, තඤ්ච ගණ්හන්තො ද්වාසට්ඨිදිට්ඨිගතප්පභෙදං දිට්ඨිපපඤ්චං ගණ්හාති. තස්මා නෙතං මමාති වදන්තො භගවා යථාවුත්තප්පභෙදං තණ්හාපපඤ්චං පටික්ඛිපති. නෙසොහමස්මීති මානපපඤ්චං. න මෙසො අත්තාති දිට්ඨිපපඤ්චං. දිට්ඨෙකට්ඨායෙව චෙත්ථ තණ්හාමානා වෙදිතබ්බා. එවමෙතන්ති එවං “නෙතං මමා”තිආදිනා ආකාරෙන එතං ඛන්ධපඤ්චකං. යථාභූතන්ති යථා සභාවං, යථා අත්ථීති වුත්තං හොති. ඛන්ධපඤ්චකඤ්හි එතෙනෙව ආකාරෙන අත්ථි. මමන්තිආදිනා පන ගය්හමානම්පි තෙනාකාරෙන නෙවත්ථීති අධිප්පායො. සම්මප්පඤ්ඤාය පස්සතොති සොතාපත්තිමග්ගපඤ්ඤාපරියොසානාය ¶ විපස්සනාපඤ්ඤාය සුට්ඨු පස්සන්තස්ස. එවමෙතාසන්ති එතෙන උපායෙන එතාසං. පහානං පටිනිස්සග්ගොති උභයම්පෙතං සමුච්ඡෙදප්පහානස්සෙවාධිවචනං."

# සැලකිය යුතුයි: ප්‍රපංචය යන්න පාළි භාෂාවෙහි යෙදෙන්නේ, තණ්හා-මාන-දිට්ඨි අනුව බැඳී පවතින/පවත්වන නොහොත් තණ්හා-මාන-දිට්ඨි කෙලෙස් නිසාවෙන් සත්ත්වයා (සත්ත්වයාගේ සිත) (සංසාරයෙන් මිඳීමට නොදී) දිගින් දිගටම සංසාරයේ ගමන් කරවන, කල් ගත කරවන, ප්‍රමාද කරවන, මත් කරවන (පාපී) අර්ථයෙනි; නොඑසේනම්, තණ්හා / මාන / දිට්ඨි යන කෙලෙස් තුන (හෝ ඉන් එකක්) හැඳින්වීම ට ය. සිංහල භාෂාවේ එය යෙදෙන්නේ, Phenomenon (ප්‍රපංචය) - Phenomena (ප්‍රපංච) යන ඉංග්‍රීසි පදය හා සමානව බව පෙනේ.

Phenomena = හුදු ඉන්ද්‍රිය ගෝචර දැනුම. (විචාර බුද්ධියෙන් හෝ තර්කයෙන් නොව, ඉන්ද්‍රියානුබද්ධව ලබාගන්නා දැනුම.)

[ඉන්ද්‍රිය = ඇස - කන - නාසය - දිව - ශරීරය - මනස]

[ගෝචර දැනුම = (ඇසින් දකින) රූප - ශබ්ද - ගඳ/සුවඳ - රස/නීරස - පහස - සිත්/සිතුවිලි/ධම්මාරම්මන.

"Phenomena (phenomenon) = Any state or process known through the senses rather than by intuition or reasoning."

> “තෘෂ්ණාදීන්ගේ අනුප්‍ර‍බන්ධ වශයෙන් පැවැත්ම ‘පපඤ්ච’ නමැයි කියනු ලැබේ. මෙ ද වදාළහ බුදුහු: “අතීතානාගතප්‍ර‍ත්‍යුප්පන්න වු චක්ෂුර්විඥානයෙන් දතයුතු රූපය නිසා ප්‍ර‍පඤ්ච (තෘෂ්ණාදීන්ගේ අනුබන්ධප්‍ර‍වෘත්තිය) කෙරේ ය” යි."

https://www.thripitakaya.org/sutta/index/24040 <

(සිංහල) ප්‍රපංච (Phenomena) ලෙස අරමුණු ගැනීමෙන්, (පාළි) පපඤ්ච ලෙසින් (සසර මත් කරවන, කල් ගත කරවන, ප්‍රමාද කරවන, ගමන් කරවන) බව ද පැහැදිලි විය යුතු ය.