Q. ඒකජ හා ද්විජ කියන්නේ ඇයි?

A. බ්‍රාහ්මණ (බමුණු) මතය අනුව : බ්‍රාහ්මණයන් (බමුණන්) විසින් තමන් මහා බ්‍රහ්මයාගේ මුඛයෙන් උපන් බවත්, එය (හෝ මව් කුසින් මෙලොව ඉපදීම) පළමු ඉපදීම/පළමුව උපන් තැනැත්තා හෙවත් “ඒකජ/ඒකජං” ලෙසත්, ‘ගායත්‍රී’ නම් ශ්ලෝකය කියමින් “පූන නුල” පැළඳවීමේ “උපනයනය” නමැති යාතු කර්මයෙන් පසු, බ්‍රාහ්මණයන්ගේ දෙවන උපත/දෙවනුව උපන් තැනැත්තා යන අරුතින් “ද්වීජ/ද්වීජං” ලෙසත් හැඳින්විය.

එහෙත්, (එකල) සමාජයේ පැවති නිරර්ථක පාරිභාෂික පද/ක්‍රියා/සංකල්ප ආදිය වෙනුවට අලුත් හා අර්ථ සම්පන්න ආදේශක යථාර්ථවාදීව (හැමකල්හිම) ඉදිරිපත්කළ බුදුන් වහන්සේ, “අණ්ඩජ” සත්වයන් “ද්වීජ/ද්වීජං” ලෙසද, අනෙක් තුන් කොටස “ඒකජ/ඒකජං” ලෙසද අර්ථපූර්ණව හා යුක්තියුක්තව (ඉහත බ්‍රාහ්මණ/බමුණු මතය බිඳ හෙළමින්) දේශනාකොට වදාළ සේක.

A. "එකජො යනු බිත්තරයකින් උපත ලබන්නන් හැර, ඉතිරි යොනිවලින් (වෙනත් ආකාරයට) ඉපදෙන්නන්, එය ද එක්වරක් ඉපදීමකි. ද්විජො යනු බිත්තරයකින් ඉපදෙන, මවුකුසින් ද බිජුවටින්දැයි දෙවරකට උපදී. ඒ එකජං වා ද්විජං වාපි වේ.

තත්‍ථ එකජොති ඨපෙත්‍වා අණ‍්ඩජං අවසෙසයොනිජො. සො හි එකදා එව ජායති. ද‍්විජොති අණ‍්ඩජො. සො හි මාතුකුච‍්ඡිතො අණ‍්ඩකොසතො චාති ද‍්වික‍්ඛත‍්තුං ජායති. තං එකජං වා ද‍්විජං වාපි."

[ “1. අණ්ඩජ, 2. ජලාබුජ, 3. සංසේදජ, 4. ඕපපාතික යන ක්‍රම සතරින් සත්ත්වයාගේ උපත සිදු වේ.

“අණ්ඩජ” යනු බිත්තර මගින් බිහිවන සත්වයින්ය - කුරුල්ලන්, හූනන් ආදී සතුන් එසේ බිහිවෙයි. ජලාබුජ යනු මව්කුසේදී දියතරලයකට මැදි වී පෝෂණය ලබා පසුව ජීවියකු ලෙසින්ම බිහිවීමයි - මනුෂ්‍යයා, ගවයා, බල්ලා, බළලා ආදී සතුන් එසේ බිහිවෙයි. සංසේදජ යනු කුණු රොඩු, දියසෙවල, ගල්තලා මතට වැටෙන කොළ ආදියෙන් හටගන්නා සමහර පණුවර්ග, කුඩා කෘමිසතුන් ය. ඕපපාතික යනු ඉබේ පහළ වීමකින් සිදුවන ඇතිවීමකි - දෙවියන්, බ්‍රහ්මයින්, පේ‍්‍රතයින් එසේ පහළ වෙයි.”]

("මෙලොවැ යමෙක් ඒකජ වේවයි. ද්වීජ වේවයි ප්‍රාණීන් දිවිගලවා ද, යමක් හට ප්‍රාණීන් කෙරෙහි දයා නැත් ද, ඔහු ‘වසලයෙකැ’යි දන්නේ ය.

{“විශුද්ධිමාර්ගය” තුළද ඒකජං හා ද්වීජං ආදී ලෙස (“පුන එකජං, ද්‌විජං, තිජං, චතුජං, නකුතොචිජාතන්‌ති ...”) එක්තරා බෙදීමක් ඇති අතර එය මෙතැනට අදාළ නොවේ.}