Q. සිතක ආයුශය චිත්තක්ෂණයයි නමි අපේ මතකය කොහෙද තැම්පත් වෙලා තියෙන්නෙ?
A. “විද්‍යාව” අනුව නම් “මතකය” Limbic System (ලිම්බික් සිස්ටම්) / Hippocampus (හිපකැම්පස්) යන්නට අදාළව හෝ තවත් නොයෙක් පැහැදිලි කිරීම් ද දක්නට ලැබේ. විද්‍යාව අතරමංවන තැන් ද එමට ය. එමෙන් ම විද්‍යාවේ ප්‍රලාප ද බහුලය. විද්‍යාවේ දැනුම ද යාවත්කාලීන වේ. එබැවින්, විද්‍යාවට “බ්‍රහ්මත්වය” හෝ “ශාස්තෘත්වය” ආරූඪ කිරීම අනුවණකමකි.
අනෙක් අතට කිසිසේත් ම “අභිධර්මය” අතරමංවන තැනක් (හෝ එහි ප්‍රලාප අඩංගු) නැති අතර, අතරමංවූවන්ට ද මැනවින් ම මඟ පෙන්වයි; “අන්ධයන්ට මඟ පෙන්වීම පහසු නැතිවා” සේම, අප වැනි “මන්ද ප්‍රාඥයන්ට” අභිධර්මයේ මඟ පෙන්වීම නොපෙනීම අප‍ගේ ම (ප්‍රඥාවේ) දුර්වලකමක් අඩුවක් ම විනා අන් කවරක් ද?
(එබැවින්, අභිධර්මයට “බ්‍රහ්මත්ත්වය” හෝ “ශාස්තෘෘත්ත්වය” ආරූඪ කිරීම අනුවණකමක් නොවේ.)
# “මතකය” කොහේ හෝ තැන්පත් වී තිබිය යුතු ම නම් “කර්මය” ද කොහේ හෝ තැන්පත් වී තිබිය යුතු ම ය.
A. “විද්‍යාව” අනුව නම් “මතකය” Limbic System (ලිම්බික් සිස්ටම්) / Hippocampus (හිපකැම්පස්) යන්නට අදාළව හෝ තවත් නොයෙක් පැහැදිලි කිරීම් ද දක්නට ලැබේ. විද්‍යාව අතරමංවන තැන් ද එමට ය. එමෙන් ම විද්‍යාවේ ප්‍රලාප ද බහුලය. විද්‍යාවේ දැනුම ද යාවත්කාලීන වේ. එබැවින්, විද්‍යාවට “බ්‍රහ්මත්වය” හෝ “ශාස්තෘත්වය” ආරූඪ කිරීම අනුවණකමකි.
අනෙක් අතට කිසිසේත් ම “අභිධර්මය” අතරමංවන තැනක් (හෝ එහි ප්‍රලාප අඩංගු) නැති අතර, අතරමංවූවන්ට ද මැනවින් ම මඟ පෙන්වයි; “අන්ධයන්ට මඟ පෙන්වීම පහසු නැතිවා” සේම, අප වැනි “මන්ද ප්‍රාඥයන්ට” අභිධර්මයේ මඟ පෙන්වීම නොපෙනීම අප‍ගේ ම (ප්‍රඥාවේ) දුර්වලකමක් අඩුවක් ම විනා අන් කවරක් ද?
(එබැවින්, අභිධර්මයට “බ්‍රහ්මත්ත්වය” හෝ “ශාස්තෘෘත්ත්වය” ආරූඪ කිරීම අනුවණකමක් නොවේ.)
# “මතකය” කොහේ හෝ තැන්පත් වී තිබිය යුතු ම නම් “කර්මය” ද කොහේ හෝ තැන්පත් වී තිබිය යුතු ම ය.
එසේ නොවන බව: "සත්ත්වයන් කරන කුශලාකුශල කර්ම සංඛ්‍යාත චේතනාදි ධර්‍ම සිත හා ඉපද සිත සමග ම නිරුද්ධ වෙනවා මිස, යම් කිසි තැනක රැස් නො වේ. ..."
https://pitaka.lk/books/dharma-winishchaya/42.html
# {(මාගේ පෞද්ගලික අදහස නම්) ‘සිත’ නිතර ම පාහේ / අවශ්‍ය වූ විට ‘මොළය’ හා සමමුහුර්ත (එකවිට) අන්තර් සබඳතා(වයක්) [synchronizing/synchronized interaction(s)] පවත්වන බව යි.}
කෙසේ වෙතත්, ඉපිද මුළුමණින් ම නිරුද්ධ වූ, අතීත අරමුණු නැවත අරමුණු කිරීම මනසේ අද්විතීය හැකියාවකි. ඒ අනුව:
මතක් වීම / මතකය යනු, එක්කෝ, අතීත රූප (ශබ්දාදිය) අරමුණු කරමින් සිතක් (සිත් / සිත් වැලක්/වැල්) ඇති/පහළ වීමය.
නැතිනම්, ඔබේ සිතේ ම පහළවන තවත් සිතක් (සිත්) හෝ චෛතිසිකයක් (චෛතසික) හෝ අරමුණු කරමින් වෙනත් සිතක් (සිත්) පහළ වීමය.
# {(මාගේ පෞද්ගලික අදහස නම්) ‘සිත’ නිතර ම පාහේ / අවශ්‍ය වූ විට ‘මොළය’ හා සමමුහුර්ත (එකවිට) අන්තර් සබඳතා(වයක්) [synchronizing/synchronized interaction(s)] පවත්වන බව යි.}
කෙසේ වෙතත්, ඉපිද මුළුමණින් ම නිරුද්ධ වූ, අතීත අරමුණු නැවත අරමුණු කිරීම මනසේ අද්විතීය හැකියාවකි. ඒ අනුව:
මතක් වීම / මතකය යනු, එක්කෝ, අතීත රූප (ශබ්දාදිය) අරමුණු කරමින් සිතක් (සිත් / සිත් වැලක්/වැල්) ඇති/පහළ වීමය.
නැතිනම්, ඔබේ සිතේ ම පහළවන තවත් සිතක් (සිත්) හෝ චෛතිසිකයක් (චෛතසික) හෝ අරමුණු කරමින් වෙනත් සිතක් (සිත්) පහළ වීමය.
