Q. ආදරය සහ රාගය යනු දෙකක්ද? එකක්ද? එහි චිත්ත චෛතසික ස්වභාවයන් මතුකර දෙනු මැනවි.
A / R. රාගය යනු - (ලිංගික ආශාව නිශ්‍රිතව) ඉමහත් සේ පිනායාම (රංජනය); (ලිංගික ආශාව නිශ්‍රිතව) අමන්දානන්දයට පත්වීම, (ලිංගික ආශාව නිශ්‍රිතව) විශ්මයට / පුදුමයට පත්වීම, සතුට සෙවීම; (ලිංගික ආශාව නිශ්‍රිතව) සිත් ඇලවීම, ඇලීම අර්ථයෙනි. [“රඤ්‌ජනට්‌ඨෙන රාගො”]
ආදරය (ආලය) යනු - (සිතේ) නැවතී සිටීම; (සිතේ) ලැගුම්ගෙන සීටීම, (සිතේ) පැළපදියම් වී සිටීම; (සිතේ) ඇලී (ඇලවී ) සිටීම.
[“ආලයකරණවසෙන ආලයො.”]
සෙනෙහස යනු - සතුට (ප්‍රීතිය) වශයෙන් සෙනෙහස පෑම යි / බැඳීම යි.
[“පීතිවසෙන සිනෙහතීති සිනෙහො.”]
ගේහසිත ප්‍රේමය යනු - මව් සෙනෙහස / පිය සෙනෙහස / සහෝදර ප්‍රේමය ආදී වශයෙන් ඇතිවන සෙනෙහස යි / බැඳීම යි.
.
(තව ද වෙනත් අරුතකින්) ගේහසිත ප්‍රේමය යනු - රූප / ශබ්ද / ගන්ධ / රස / ස්පර්ශ කෙරෙහි ඇති (ලිංගික ආශාව නිශ්‍රිතව) ඇලීම යි / බැඳීම යි.
[ගෙහස්සිතපෙමන්ති එත්ථ ගෙහසද්දෙන ගෙහෙ ඨිතා මාතුභගිනීආදයො අජ්ඣත්තිකඤාතකා ගහිතා. තෙසු මාතුපෙමාදිවසෙනඋප්පන්නො සිනෙහො ගෙහස්සිතපෙමං, අඤ්ඤත්ථ පන ගෙහස්සිතපෙමන්ති පඤ්චකාමගුණිකරාගො වුච්චති. සම්පයුත්තඅස්සාදසීසෙනාති රාගසම්පයුත්තසුඛවෙදනාමුඛෙන. එකෙන පදෙනාති ගෙහස්සිතපෙම-පදෙන.]
(මතක විදිහට, සරලව ම) ලෝභයට වචන 100ක් තියනවා - කොයි වචනයෙන් කිව්වත් ලෝභය ම තමා; ප්‍රඥාවට වචන 30ක් තියනවා - කොයි වචනයෙන් කිව්වත් ප්‍රඥාව ම තමා, සිතට වචන 10ක් තියනවා - කොයි වචනයෙන් කිව්වත් සිත ම තමා; එත් (මෙතන දී) ලෝභ - ප්‍රඥා - චිත්ත ඒ ඒ පරමාර්ථ ධම්ම, ඒ ඒ අවස්ථාවට හැසිරෙන / පවතින ආකාරය අනුවයි ඒ ඒ නම් ලැබිලා තියෙන්නේ.
ඒ අනුව, පරමාර්ථ වශයෙන් නම් ලෝභ චෛතිසිකය - ඒ කියන්නේ පරමාර්ථ වශයෙන් නම්, ආදරයයි රාගයයි දෙක ම එකක් - එත් ලක්ෂණ (හැසිරෙන / පවතින ආකාර වශයෙන්) දෙකක්.
චිත්තුප්පාද (සිත්) වශයෙන් නම් ලෝභමූල (අකුසල්) සිත් 8.
සැ: යු: ඉහත ආශ්‍රිත පාළි පාඨවල සමස්ථ අර්ථයෙන් උකහාගත් සිංහල පරිවර්තන “අපගේ පෞද්ගලික අදහස” පරිදි මිස “සිංහල අටුවා” ආදිය අනුව යමින් නොවේ.
https://pitaka.lk/bjt/books/45/AP01_Page_437.png
https://pitaka.lk/bjt/books/45/AP01_Page_438.png
http://thripitakaya.org/tipitakaya/Index/723?s=21900
T / R. "දරුවෝ මාපියනට ප්‍රියයෝ ය. දරුවා ගැන මාපියන් ගේ සිත්හි ඇතිවන ඒ ප්‍රියත්වය කුශල ධර්මයක් නො වේ. එය රාග නමැති ක්ලේශය ය. දරු සුරතලය මාපියන්ට මිහිරකි. කැවීම් පෙවීම් නෑවීම් හැඳවීම් පැළඳවීම් ආදියෙන් දරුවන්ට සත්කාර කිරීමත් මාපියන්ට මිහිරකි. ඒ සියල්ල ම කෙරෙන්නේ රාග නමැති ක්ලේශයෙන් ම ය."
"එක් තරුණ භික්ෂුණියක් සිතුල්පව් විහාරයේ පෝයට ගෙට ගොස් එහි වූ දොරටුපල් රුවක් දෙස බලා හුන්නා ය. ඇයට ඒ රූපය දැකීමෙන් බලවත් රාගය උපන්නේ ය. ඒ මෙහෙණිය ඇය තුළ ඇවිලුණු රාග ගින්නෙන් දැවී එ තැන සිට ගෙන ම කළුරිය කළා ය. (විභංගට්ඨකථා)"
"එක් දවසක් සද්ධාතිස්ස රජතුමා අන්තඃපුර ස්ත්‍රීන් පිරිවරා විහාරයට ආයේ ය. එක් තරුණ භික්ෂුවක් ලෝහප්‍රාසාද ද්වාරයේ සිට ඒ ආ එක් ස්ත්‍රියක් දෙස බැලීය. ඒ ස්ත්‍රිය ද ගමන නවතා භික්ෂුව දෙස බැලීය. දෙදෙනා තුළ ම ඔවුනොවුන් කෙරෙහි බලවත් රාගය උපන්නේ ය. ඒ රාග ගින්නෙන් දැවී දෙදෙනා ම එතැන ම මළහ. (මනෝරථපූරණී.)"
"රාග යනු ප්‍රීතිය හා බැඳුණු තණ්හාවය. දරුවකු සුරතල් කරන මවකට පියකුට ඒ අවස්ථාවෙහි දරුවා ගැන ඇති වන සප්‍රීතික තණ්හාව රාගය ය. මුණුපුරකු සුරතල් කරන මුත්තකුට මිත්තනියකට ඒ අවස්ථාවෙහි මුණුපුරා ගැන ඇති වන සප්‍රීතික තණ්හාව රාගය ය. අඹු සැමියන් ඔවුනොවුන් සතුටු වන අවස්ථාවන්හි ඇති වන සප්‍රීතික තණ්හාව රාගය ය. ප්‍රියමනාප කිනම් වස්තුවක් නිසා වුවද ඇති වන සප්‍රීතික තණ්හාව රාගය ය. රාගය, සොයා ගැනීමේ ලබා ගැනීමේ රැස් කර තබා ගැනීමේ අයත් කර ගෙන සිටීමේ තණ්හාවට වඩා වෙනස් වූ තණ්හාවෙකි. මේ ෂට්කයෙහි දැක්වෙන්නේ සාමාන්‍ය රාගය නොව බලවත් වූ රාගය ය. බලවත් රාගය ඇතියෝ අඹු දරු ආදි රාග වස්තූන් නට කල්හි හඬති. විලාප කියති. හිසට පපුවට ගසා ගනිති. බිම පෙරළෙති. සිහි නැති වී වැටෙති. සමහර විට එයින් නැසෙති. මේ රාගය ගිහි පැවිදි කාහට ද ඇතියකි. එහෙත් පැවිද්දන් හිතවතුන්ගේ මරණවලදී වස්තු හානිවලදී බලාපොරොත්තු සුන්වීම්වලදී ගිහියන් මෙන් මහ හඬින් විලාප කියනු හිසට පපුවට ගසනු සිහි නැතිව වැටෙනු බිම පෙරළෙනු නො දක්නා ලැබේ. එයින් සැලකිය යුත්තේ ගිහියන්ට තරමේ බලවත් රාගයක් පැවිද්දන්ට නැතය කියා ය. බලවත් රාගය ගිහියන්ට ඇති වන්නක් බැවින් එයට ගේහසිත රාගය යි කියනු ලැබේ."
A / R. රාගය යනු - (ලිංගික ආශාව නිශ්‍රිතව) ඉමහත් සේ පිනායාම (රංජනය); (ලිංගික ආශාව නිශ්‍රිතව) අමන්දානන්දයට පත්වීම, (ලිංගික ආශාව නිශ්‍රිතව) විශ්මයට / පුදුමයට පත්වීම, සතුට සෙවීම; (ලිංගික ආශාව නිශ්‍රිතව) සිත් ඇලවීම, ඇලීම අර්ථයෙනි. [“රඤ්‌ජනට්‌ඨෙන රාගො”]
ආදරය (ආලය) යනු - (සිතේ) නැවතී සිටීම; (සිතේ) ලැගුම්ගෙන සීටීම, (සිතේ) පැළපදියම් වී සිටීම; (සිතේ) ඇලී (ඇලවී ) සිටීම.
[“ආලයකරණවසෙන ආලයො.”]
සෙනෙහස යනු - සතුට (ප්‍රීතිය) වශයෙන් සෙනෙහස පෑම යි / බැඳීම යි.
[“පීතිවසෙන සිනෙහතීති සිනෙහො.”]
ගේහසිත ප්‍රේමය යනු - මව් සෙනෙහස / පිය සෙනෙහස / සහෝදර ප්‍රේමය ආදී වශයෙන් ඇතිවන සෙනෙහස යි / බැඳීම යි.
.
(තව ද වෙනත් අරුතකින්) ගේහසිත ප්‍රේමය යනු - රූප / ශබ්ද / ගන්ධ / රස / ස්පර්ශ කෙරෙහි ඇති (ලිංගික ආශාව නිශ්‍රිතව) ඇලීම යි / බැඳීම යි.
[ගෙහස්සිතපෙමන්ති එත්ථ ගෙහසද්දෙන ගෙහෙ ඨිතා මාතුභගිනීආදයො අජ්ඣත්තිකඤාතකා ගහිතා. තෙසු මාතුපෙමාදිවසෙනඋප්පන්නො සිනෙහො ගෙහස්සිතපෙමං, අඤ්ඤත්ථ පන ගෙහස්සිතපෙමන්ති පඤ්චකාමගුණිකරාගො වුච්චති. සම්පයුත්තඅස්සාදසීසෙනාති රාගසම්පයුත්තසුඛවෙදනාමුඛෙන. එකෙන පදෙනාති ගෙහස්සිතපෙම-පදෙන.]
(මතක විදිහට, සරලව ම) ලෝභයට වචන 100ක් තියනවා - කොයි වචනයෙන් කිව්වත් ලෝභය ම තමා; ප්‍රඥාවට වචන 30ක් තියනවා - කොයි වචනයෙන් කිව්වත් ප්‍රඥාව ම තමා, සිතට වචන 10ක් තියනවා - කොයි වචනයෙන් කිව්වත් සිත ම තමා; එත් (මෙතන දී) ලෝභ - ප්‍රඥා - චිත්ත ඒ ඒ පරමාර්ථ ධම්ම, ඒ ඒ අවස්ථාවට හැසිරෙන / පවතින ආකාරය අනුවයි ඒ ඒ නම් ලැබිලා තියෙන්නේ.
ඒ අනුව, පරමාර්ථ වශයෙන් නම් ලෝභ චෛතිසිකය - ඒ කියන්නේ පරමාර්ථ වශයෙන් නම්, ආදරයයි රාගයයි දෙක ම එකක් - එත් ලක්ෂණ (හැසිරෙන / පවතින ආකාර වශයෙන්) දෙකක්.
චිත්තුප්පාද (සිත්) වශයෙන් නම් ලෝභමූල (අකුසල්) සිත් 8.
සැ: යු: ඉහත ආශ්‍රිත පාළි පාඨවල සමස්ථ අර්ථයෙන් උකහාගත් සිංහල පරිවර්තන “අපගේ පෞද්ගලික අදහස” පරිදි මිස “සිංහල අටුවා” ආදිය අනුව යමින් නොවේ.
https://pitaka.lk/bjt/books/45/AP01_Page_437.png
https://pitaka.lk/bjt/books/45/AP01_Page_438.png
http://thripitakaya.org/tipitakaya/Index/723?s=21900
T / R. "දරුවෝ මාපියනට ප්‍රියයෝ ය. දරුවා ගැන මාපියන් ගේ සිත්හි ඇතිවන ඒ ප්‍රියත්වය කුශල ධර්මයක් නො වේ. එය රාග නමැති ක්ලේශය ය. දරු සුරතලය මාපියන්ට මිහිරකි. කැවීම් පෙවීම් නෑවීම් හැඳවීම් පැළඳවීම් ආදියෙන් දරුවන්ට සත්කාර කිරීමත් මාපියන්ට මිහිරකි. ඒ සියල්ල ම කෙරෙන්නේ රාග නමැති ක්ලේශයෙන් ම ය."
"එක් තරුණ භික්ෂුණියක් සිතුල්පව් විහාරයේ පෝයට ගෙට ගොස් එහි වූ දොරටුපල් රුවක් දෙස බලා හුන්නා ය. ඇයට ඒ රූපය දැකීමෙන් බලවත් රාගය උපන්නේ ය. ඒ මෙහෙණිය ඇය තුළ ඇවිලුණු රාග ගින්නෙන් දැවී එ තැන සිට ගෙන ම කළුරිය කළා ය. (විභංගට්ඨකථා)"
"එක් දවසක් සද්ධාතිස්ස රජතුමා අන්තඃපුර ස්ත්‍රීන් පිරිවරා විහාරයට ආයේ ය. එක් තරුණ භික්ෂුවක් ලෝහප්‍රාසාද ද්වාරයේ සිට ඒ ආ එක් ස්ත්‍රියක් දෙස බැලීය. ඒ ස්ත්‍රිය ද ගමන නවතා භික්ෂුව දෙස බැලීය. දෙදෙනා තුළ ම ඔවුනොවුන් කෙරෙහි බලවත් රාගය උපන්නේ ය. ඒ රාග ගින්නෙන් දැවී දෙදෙනා ම එතැන ම මළහ. (මනෝරථපූරණී.)"
"රාග යනු ප්‍රීතිය හා බැඳුණු තණ්හාවය. දරුවකු සුරතල් කරන මවකට පියකුට ඒ අවස්ථාවෙහි දරුවා ගැන ඇති වන සප්‍රීතික තණ්හාව රාගය ය. මුණුපුරකු සුරතල් කරන මුත්තකුට මිත්තනියකට ඒ අවස්ථාවෙහි මුණුපුරා ගැන ඇති වන සප්‍රීතික තණ්හාව රාගය ය. අඹු සැමියන් ඔවුනොවුන් සතුටු වන අවස්ථාවන්හි ඇති වන සප්‍රීතික තණ්හාව රාගය ය. ප්‍රියමනාප කිනම් වස්තුවක් නිසා වුවද ඇති වන සප්‍රීතික තණ්හාව රාගය ය. රාගය, සොයා ගැනීමේ ලබා ගැනීමේ රැස් කර තබා ගැනීමේ අයත් කර ගෙන සිටීමේ තණ්හාවට වඩා වෙනස් වූ තණ්හාවෙකි. මේ ෂට්කයෙහි දැක්වෙන්නේ සාමාන්‍ය රාගය නොව බලවත් වූ රාගය ය. බලවත් රාගය ඇතියෝ අඹු දරු ආදි රාග වස්තූන් නට කල්හි හඬති. විලාප කියති. හිසට පපුවට ගසා ගනිති. බිම පෙරළෙති. සිහි නැති වී වැටෙති. සමහර විට එයින් නැසෙති. මේ රාගය ගිහි පැවිදි කාහට ද ඇතියකි. එහෙත් පැවිද්දන් හිතවතුන්ගේ මරණවලදී වස්තු හානිවලදී බලාපොරොත්තු සුන්වීම්වලදී ගිහියන් මෙන් මහ හඬින් විලාප කියනු හිසට පපුවට ගසනු සිහි නැතිව වැටෙනු බිම පෙරළෙනු නො දක්නා ලැබේ. එයින් සැලකිය යුත්තේ ගිහියන්ට තරමේ බලවත් රාගයක් පැවිද්දන්ට නැතය කියා ය. බලවත් රාගය ගිහියන්ට ඇති වන්නක් බැවින් එයට ගේහසිත රාගය යි කියනු ලැබේ."
