Q. පෙනෙන දේ අල්ලන්න බැ කියනවා, කොහොමද එහෙම වෙන්නෙ?
උදා:- මට පොන් එක කොටුවක් විදියට පෙනවා, මට කොටුවක් විදියට පොන් එක පෙනෙන විදියටම ස්පර්ශත් වෙනවා; එතකොට මොන අර්ථයකින්ද පෙනෙන දෙ ස්පර්ශ වෙන්නෙ නැ කියන්නෙ?
A / R. ඇසට පෙනෙන්නේ වර්ණය (රූපය / වර්ණ රූපය / වර්ණ සටහන / වර්ණ රූප සටහන) ම පමණි. අතට අසුවන්නේ ස්පර්ශ රූපය (පඨවි-තේජෝ-වයෝ) පමණි.
එනම්, (පෙනෙන දේ ම අල්ලන බව අපට සිතුණත්) පෙනෙන දේ පෙනෙන්නේ ඇසට ම පමණි. අතට අසුවන්නේ වෙනත් (වෙනස්) ම දෙයකි.
(අනෙකුත් ඉන්ද්‍රියන් සම්බන්ධයෙන් ද මෙම න්‍යාය ම වේ.)
උදා:- මට පොන් එක කොටුවක් විදියට පෙනවා, මට කොටුවක් විදියට පොන් එක පෙනෙන විදියටම ස්පර්ශත් වෙනවා; එතකොට මොන අර්ථයකින්ද පෙනෙන දෙ ස්පර්ශ වෙන්නෙ නැ කියන්නෙ?
A / R. ඇසට පෙනෙන්නේ වර්ණය (රූපය / වර්ණ රූපය / වර්ණ සටහන / වර්ණ රූප සටහන) ම පමණි. අතට අසුවන්නේ ස්පර්ශ රූපය (පඨවි-තේජෝ-වයෝ) පමණි.
එනම්, (පෙනෙන දේ ම අල්ලන බව අපට සිතුණත්) පෙනෙන දේ පෙනෙන්නේ ඇසට ම පමණි. අතට අසුවන්නේ වෙනත් (වෙනස්) ම දෙයකි.
(අනෙකුත් ඉන්ද්‍රියන් සම්බන්ධයෙන් ද මෙම න්‍යාය ම වේ.)
A. {(“අභිධර්මය” සත්‍ය බැවින්) කෙසේ සිතුවත්, කුමන ආකාරයේ තර්ක-විතර්ක අවස්ථා-සම්බන්ධයන් ගොඩනැඟුවත්, පෙනෙන දේ කිසි කලෙක අතින් ඇල්ලිය නොහැක; පෙනන දේ කිසි කලෙකත් කිසිම හේතුවක් නිසාවත් අතට හසු නොවේ.}